Ngày 14/12/1990, Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc đã bỏ phiếu tán thành việc lấy ngày 01/10 hằng năm làm Ngày Quốc tế Người cao tuổi (NCT)...

Ngày Quốc tế NCT đầu tiên được tiến hành vào ngày 01/10/1991. Đây là ngày hành động quốc tế nhằm tuyên truyền cổ động cho việc chăm sóc và bảo vệ NCT trong mọi nước thành viên.

Lịch sử và ý nghĩa Ngày Quốc tế NCT 01/10

Liên Hợp Quốc đã sớm chú ý tới các vấn đề liên quan đến NCT và thấy cần thiết phải rà soát về hiệu lực và tính khả thi triển khai thực hiện của Chương trình hành động quốc tế dài hạn về NCT. Năm 1982, lần đầu tiên Liên Hiệp Quốc đã tiến hành Đại hội thế giới về tuổi già tại Áo, hơn 3.000 đại biểu của hầu hết các nước trên thế giới tham dự. Đại biểu của Việt Nam là giáo sư Phạm Khuê, Viện trưởng Viện lão khoa Việt Nam.

Thông qua biểu tượng “cây đa” biểu trưng cho NCT và đề ra Ngày Quốc tế NCT, Liên Hợp Quốc mong muốn cộng đồng nhận thực rõ hơn, thực tế hơn về NCT, thấy rõ khả năng to lớn của NCT đóng góp vào sự phát triển của cộng đồng xã hội. Hội nghị thông qua Chương trình hoạt động quốc tế về tuổi già; khuyến nghị Chính phủ và nhân dân các nước quan tâm giải quyết từng bước những vấn đề về NCT, căn cứ vào hoàn cảnh cụ thể của nước mình, tập trung vào 6 lĩnh vực: sức khoẻ và ăn uống, nhà ở và môi trường, gia đình, dịch vụ và bảo trợ xã hội, việc làm, nâng cao sự hiểu biết của NCT về cuộc sống.

Về nội dung Ngày Quốc tế NCT 01/10, thông báo của Liên Hợp Quốc ghi rõ: “Các cơ quan thuộc Liên Hợp Quốc, các nước thành viên Liên Hợp Quốc, các tổ chức phi chính phủ, đang chuẩn bị kế hoạch hoạt động sâu rộng để đánh dấu Ngày Quốc tế có ý nghĩa trọng đại này. Nội dung và lĩnh vực hoạt động nhân Ngày Quốc tế NCT, tùy theo điều kiện của mỗi quốc gia, có thể đề cấp đến các lĩnh vực cụ thể là: sự cống hiến của NCT trong khoa học; văn học, nghệ thuật, thể thao và phát triển xã hội; những hoạt động hữu ích trong phạm vi gia đình, cộng đồng, học đường và thương mại; bên cạnh việc biểu dương những đóng góp trong nhiều lĩnh vực đối với cộng động, cũng cần đề cập đến nghĩa vụ của xã hội cộng đồng đối với NCT, nhất là những người đang gặp khó khăn trong đời sống do tuổi cao, sức yếu”.

Ngày Quốc tế NCT được tổ chức hằng năm để nâng cao nhận thức về các vấn đề ảnh hưởng đến NCT, đó cũng là một ngày để ghi nhận những đóng góp mà những NCT đã làm cho xã hội, cũng là tâm điểm của Chương trình về NCT của Liên hiệp Quốc và các tổ chức bảo vệ NCT.

Sự quan tâm của Đảng và Nhà nước ta đến lớp NCT

Thấy được tầm quan trọng của NCT, Viện Lão khoa Việt Nam, cùng sự chỉ đạo của Ban Dân vận Trung ương, Ban Vận động thành lập Hội NCT Việt Nam được hình thành gồm 15 vị: Luật sư Nguyễn Hữu Thọ, Chủ tịch danh dự Ủy ban MTTQ Việt Nam làm Trưởng ban. Ngày 24/9/1994, Phó Thủ tướng Nguyễn Khánh ký Quyết định thành lập Hội NCT Việt Nam. Sau đó, Ban Vận động đã triệu tập đại biểu NCT cả nước tiến hành Đại hội thành lập Hội NCT Việt Nam vào các ngày 9,10/5/1995 (sau đó lấy ngày 10/5 là ngày kỷ niệm thành lập Hội). Đây là dịp toàn xã hội và gia đình ghi nhận, trân trọng sự đóng góp của NCT vào quá trình xây dựng, phát triển đời sống, có ứng xử quan tâm chăm sóc, bảo vệ người cao tuổi phù hợp truyền thống đạo lý dân tộc và thời đại.

Từ khi Liên Hợp Quốc lấy ngày 01/10 là Ngày Quốc tế NCT, Việt Nam là một trong số các nước đã hưởng ứng ngay từ những ngày đầu. Đảng, Nhà nước và toàn xã hội đã quan tâm đến Ngày Quốc tế NCT 01/10 hằng năm bằng những việc làm thiết thực. Các nghị quyết, báo cáo chính trị đều quan tâm xây dựng chính sách, chương trình hành động quốc gia, chăm sóc sức khỏe, tạo điều kiện cho NCT sống, tiếp tục phát huy, bồi dưỡng, giáo dục kinh nghiệm cho thế hệ trẻ…

Ngày 25/4/2015, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 544/QĐ-TTg lấy tháng 10 hằng năm là “Tháng hành động vì NCT Việt Nam”. Chính phủ thành lập Ủy ban Quốc gia vì NCT Việt Nam; Hội NCT Việt Nam thành lập Ban Chỉ đạo Tháng hành động để tham mưu, phối hợp và triển khai các nội dung hoạt động luôn được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp, Hội NCT các cấp là nòng cốt trong hoạt động, là tổ chức xã hội, đại diện cho nguyện vọng, quyền lợi và lợi ích hợp pháp của NCT Việt Nam.

Hàng năm, Ủy ban Quốc gia về NCT Việt Nam đều phát động “Tháng hành động vì NCT Việt Nam” với chủ đề “Chăm sóc và phát huy vai trò NCT” nhằm tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức của các cấp ủy Đảng, chính quyền, các ngành, đoàn thể, gia đình, xã hội và NCT về mục đích ý nghĩa của Tháng hành động; đẩy mạnh công tác chăm sóc và phát huy vai trò của NCT.

Nhận thức được điều này, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chính sách, văn bản đối với NCT để bảo đảm đời sống vật chất cũng như tinh thần của NCT, cụ thể: Chỉ thị số 59-CT/TW ngày 27/9/1995 về chăm sóc NCT của Ban Bí thư Trung ương Đảng; Chỉ thị số 117/TTg ngày 27/02/1996 của Thủ tướng Chính phủ về chăm sóc NCT và hỗ trợ hoạt động cho Hội NCT Việt Nam; Pháp lệnh NCT số 23/2000/PL-UBTVQH10 ngày 28/4/2020 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành; Quyết định số 141/2004/QĐ-TTG ngày 05/8/2004 của Thủ tướng chính phủ về việc thành lập Ủy ban quốc gia về NCT Việt Nam.

Luật NCT được Quốc hội thông qua ngày 23/11/2009; Bộ luật lao động ban hành ngày 18/6/2012 có 1 mục quy định riêng đối với lao động là NCT; Nghị định số 13/2010/NĐ-CP ngày 27/02/2010 của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 67/2007/NĐ-CP ngày 13/4/2007 của Chính phủ về chính sách trợ giúp các đối tượng bảo trợ xã hội; Nghị định số 06/2011/NĐ-CP ngày 14/01/2011 của Thủ tướng Chính phủ ban hành quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật NCT; Quyết định số 1781/QĐ-TTg ngày 22/11/2012 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình hành động quốc gia về NCT Việt Nam giai đoạn 2012–2020.

Tại Hiến pháp năm 2013, lần đầu tiên thuật ngữ “NCT” được nhắc đến tại khoản 2 Điều 59 và khoản 3 Điều 3 khi đề cập một cách đầy đủ và khẳng định mục tiêu phát triển hệ thống an sinh xã hội, bảo đảm bình đẳng, công bằng cho mọi thành viên trong xã hội. Từ cơ sở pháp lý cao nhất này, chính sách đối với NCT đã được đề cập và cụ thể hóa trong nhiều văn bản quy phạm pháp luật có liên quan, tạo ra một khuôn khổ chính sách khá toàn diện đối với NCT ở Việt Nam, cụ thể: Nghị định số 136/NĐ-CP ngày 21/10/2013 (nay được thay thế bằng Nghị định 20/2020) của Thủ tướng Chính phủ quy định chính sách trợ giúp xã hội đối với đối tượng bảo trợ xã hội; Thông tư số 21/TT-BTC ban hành ngày 18/2/2011 của Bộ Tài chính quy định quản lý và sử dụng kinh phí chăm sóc sức khỏe ban đầu cho NCT tại nơi cư trú; chúc thọ, mừng thọ và biểu dương, khen thưởng NCT; Thông tư số 35/TT-BYT ngày 15/10/2011 của Bộ Y tế hướng dẫn thực hiện chăm sóc sức khỏe NCT. Mới đây, Thủ tướng Chính phủ ban hành: Chương trình chăm sóc sức khoẻ NCT đến năm 2030 và Đề án Nhân rộng mô hình Câu lạc bộ liên thế hệ tự giúp nhau giai đoạn 2021-2025.

Nội dung của chính sách NCT, nhằm hướng đến mục tiêu: chăm sóc NCT về thể chất và tinh thần, nâng cao chất lượng đời sống của NCT; nâng cao chất lượng mạng lưới y tế chăm sóc sức khỏe, phòng bệnh, khám, chữa bệnh và quản lý các bệnh mãn tính cho NCT; xây dựng môi trường thuận lợi để NCT tham gia các hoạt động văn hóa, thể thao, du lịch, vui chơi, giải trí. Đồng thời, phát huy vai trò, kinh nghiệm, tạo điều kiện để NCT tham gia có hiệu quả vào các hoạt động văn hóa, xã hội, giáo dục, kinh tế, chính trị phù hợp với nguyện vọng, nhu cầu, khả năng; thực hiện đầy đủ các quyền lợi và nghĩa vụ của NCT.

Các văn bản quy phạm pháp luật này đã góp phần hoàn thiện các chế độ, chính sách quan tâm, chăm sóc và ưu đãi NCT Việt Nam.